LEU D’A JUDA-D’A
(a) TINÏ AD’UD’A ATA EZEKIYAS DEI GAK MBA ATA JOSIYAS
Ezekiyas mi tamula yam Juda-na
(Gol 2 Sun hAm 29.1-22 31.1)1 Kur biza d’a hindi d’a Ose Ela goroma amul ma Israel-lâ nga mi tamulid’a, Ezekiyas Ahas goroma mi kak amula yam suma Juda-na. 2 Kid’a mi tamulid’a, bizamî dok mbà yam vahl. Mi tamula avo Jerusalem bizad’a dok mbà yam zlengâ. Asum a yat ala Abi ni Zakari goromba. 3 Ezekiyas mi le sun nda d’ingêra avok Ma didina ki hurum pet d’igi abum ngolo David na. 4 Mi pleî yima ndingâ woyo, mi to ahina d’a tcheta kä woyo, mi kus agu ma murguli ma azi pum malo d’a a yat ala Asera-d’a woyo. Mi kus gugui ma kawei ma hleu ma Moise mi yoroma woi mbambak, kayam tinï ad’ud’a kur atchogoid’a hi Moise-sa dei gak kur atchogoi ndata, Israel-lâ a nga ngalam dubang ma his djivid’ina. Gugui máma a yum ala Nehustan. 5 Ezekiyas mi tin hurum yam Ma didina Alona hi Israel-lîna kal amulei suma Juda suma tamula avoroma ki suma vrak blogoma pet mi. 6 Mi reî ki Ma didina fafat bei mi wal ki sed’em mbei ba, mi ge yam kä ad’u vun ma he ma Ma didina mi hum mi Moise-sâ memet mi. 7 Ma didina mi nga zlapa ki sed’emu. Ahle suma mam lazina pet, mi faziya. Mi tchol huneîd’a kamul ma Asiri-na, mi ge nga yam kä ad’um mbuo d’a. 8 Mi tchi suma Filistê-na gak mi i kur azì ma ngol ma Gaza-na, mi b’lak andaga mazid’a woi tinï ad’ud’a ata yima azigarâ a kak ndjola kuana dei gak mba kur azì ma nglo ma ad’eng ma ngunguna mi.
Ge hum mba yam hled’a hi Samari-d’a
9 Kur biza d’a fid’i d’a Ezekiyas nga mi tamulid’a, ni biza d’a kid’iziya d’a Ose Ela goroma amul ma Israel-lâ nga mi tamulid’a, Salmanasar amul ma Asiri-na mi mba á dur ayîna ki Samari, mi nguyut kä. 10 Mi hlazì ma ngol ma Samari-na kur dabid’a hi bizad’a hindid’a, nala, ni kur biza d’a karagaya d’a Ezekiyas nga mi tamulid’a. Ni biza d’a zlengâ d’a Ose amul ma Israel-lâ nga mi tamulid’a mi. 11 Amul ma Asiri-na mi yo Israel-lâ magomba, mi izi Asiri, mi tchuk suma dingâ kur ambas sa Hala-d’a, mi tchuk suma dingâ kur Gozan avun alum ma Habor-râ, mi tchuk suma dingâ kur azì ma nglo ma Mede-na mi.
12 Ahle ndazina pet a le ki Israel-lâ hina kayam a hum nga vun Ma didina Alo mazina d’i, a ngom nga vun mam ma djinda d’i, a hum nga vun ma he ma Moise azongâ hi Ma didinina mi dazizina d’i, a tit nga kam mbuo mi.
Sanakerip mi tchol dur ayîna ki leu d’a Juda-d’a
(Gol Is 36.12 Sun hAm 32.1)13 Kur biza d’a dogo yam fid’i d’a Ezekiyas nga mi tamulid’a, Sanakerip amul ma Asiri-na mi mba á dur ayîna kazì ma nglo ma Juda ma ad’eng ma ngunguna pet, mi yomu. 14 Ata yi máma Ezekiyas amul ma Juda-na mi ge sunda ata amul ma Asiri-na sä Lakis, mi dum ala: An le tchod’a avorongû, ang mba atan durâ d’i. Vama ang tinindji kana, an mba ni lumu.
Amul ma Asiri-na mi ngam kawei ma hapma kam tonna zlengâ, lora kilona kikis zlengâ mi. 15 Ezekiyas mi yo kawei ma hap ma nga kur gong nga kud’ora hi Ma didinid’ina ki ma nga kur gong nga ngom ndjondjoî d’a kur azì ma amulîd’a pet mi. 16 Ata yi máma mi hô lor ra a gulut ki vun gong nga kud’ora hi Ma didinid’a ki d’a hi bap matnid’a woyo, mi hat mamul ma Asiri-na pet.
Azigar ma ngol ma Asiri-na mi de zlad’a
(Gol Is 36.2-222 Sun hAm 32.9-16)17 Wani kid’a amul ma Asiri-na mi nga Lakis-sa, mi geï ma ngolâ hi azigar mama ki ma kama zlapa ki ma avunama, zlapa ki azigarâ ablaud’a á i Jerusalem. Kid’a azi mba avun azinid’a, a mba tchol avun yima b’irlim ma mbina nga tchola kuana avun lovot ta i kur asine ma suma a mbus baruna kuana. 18 Azi yamulâ. Eliyakim Hilkiya gorom ma ngol ma yam azì ma amulina ki Sepna ma b’ir mbaktumba hamulîna ki Jowa Asaf gorom ma b’ir zla d’a led’a kä na, a buzugï woi kur azina, a mba geveziya.
19 Ma avun ma ngol ma Asiri-na mi dazi ala: Agi i dagi Ezekiyas ala: Wana ni zla d’a amul ma ngol ma Asiri-na mi data: Vama ang tin hurung kama ni me ge? 20 Ang djib’er ala zla d’a ded’a mba d’i mbut nga hur ma djivina ki ve tad’a á dur ayîna zu? Sama ang tin hurung kama ni nge ba, ang tchol huneîd’a ki sed’en nge? 21 Yam Ezipte zu? Wani Ezipte ni d’igi tchereu ma kus sei ma tchok abo sama mi deng tam kama na. Wana ni vama Faron amul ma Ezipte-na nga mi lum ki suma pet suma a deng tazi atama.
22 Mi dazi kua ala: An wala agi mba dan ala agi tinigi hurugi ni yam Ma didina Alo magina. Wani ni Ezekiyas ba, mi to yima nding ma tetengâ ki yima ngal ahle suma ngat buzu ma tetengâ kä woyo, mi de mi suma Juda-na ki suma Jerusalem-ma ala: Agi i kud’urogi Ma didina ni yam yima ngal ahle suma ngat buzu máma avo Jerusalem-mu d’uo zu?
23 Agi i dagi mi Ezekiyas ala: Ki tchetchemba, an nga ni tchenengû, ang ndjak zla manga ki salana amul ma Asiri-na. Le ang ndak á hal suma djang akulumeina ni, an mba ni hang akulumeina dudubud’a mbà. 24 Le azigar mang ma ad’engâ mi ndak á dur ki azigar ma amangeî ma kal teglesâ hi salanina d’uo ni, ni nana ba, ang tin hurung yam pus ma dur ayîna kakulumeina hi Ezipte-na ge? 25 Na ni ang djib’er ala salana mi mbeï á dur andaga d’a wanda á b’lagat tei ni bei minda hi Ma didinid’a zu? Nga na d’i! Ni Ma didina ba, mi hum vuna!
26 Ata yi máma Eliyakim Hilkiya goroma, Sepna ki Jowa a de mi ma avun ma ngol ma Asiri-nina ala: Le ang mina ni, ang dami zlad’a ni ki vun Aram-ma, kayam ami humumu. Ar ang dami zlad’a ki vun Hebre-na hum suma a nga yam gulumuna akulo wana d’i.
27 Wani ma avun ma ngolîna mi dazi ala: Agi djib’eregi ala salana mi sununï ná de zlad’a mamul magina ki agi holu zu? Nga na d’i! Zla ndata ni yam suma a nga tchola akulo yam gulumuna wana pet mi. Ni suma a mba te ini sud’ozi a mba tche ini sumuruzi zlapa ki sed’egina.
28 Wani ma avun ma ngolîna mi er ad’um akulo ki vun Hebre-na ala: Agi humugi zla d’a amul ma ngol ma Asiri-na mi data: 29 Ar Ezekiyas mi lobogi vunagi d’i, kayam mam ndak á sud’ugi woi abon ndi. 30 Nga mi dala: Ma didina mi ndak á ei tini huri kamu. Mba mi sud’i woyo, mba mi ar amul ma Asiri-na mi hlazì mei ma ngolâ d’i.
31 Mi de kua ala: Salana amul ma Asiri-na mi dala: Ar agi hagi gagazid’a kam mbi, ar agi humum mbuo mi. Agi humugi ni zla d’a an amul ma Asiri-na ni dagizi wanda: Agi zlabagi darigïd’a ki sed’enu, agi mbeyegi gevenu. Wani nge nge pî mba mi te vud’a guguzlu mamba, mba mi te vud’a tulum mama, nge nge pî mba mi tche mbiyo golong mamba mi. 32 Agi kagagi hina djang, gak an mba ni yogi ni igi kur andaga d’a d’igi magid’a na d’a, kur andaga d’a geme ma lavungôna kat heîd’a ki guguzlu d’a le süma ki olif ma yor mbulâ ki mbul ayuma a nga kat mi d’a. Ar agi bogi ka hî d’i, agi mba kagagi ki arid’a sä hî. Ar agi humugi zlad’a hi Ezekiyas-sa d’i, kayam nga mi dagi ala Ma didina mba mi sud’ugiya, wani mi vid’igi ni woyo. 33 Agi wagi alona handjaf suma ding ma ndak á sut sum mama nge nge pî kur andaga mamba woi abo an amul ma Asiri-nina nga zu? 34 Alo ma Hamat-na ki ma Arpat-na a nga ni lara ge? Alo ma Sefarvayim-ma ki ma Hena-na ki ma Iva-na a nga ni lara ge? Azi sut Samari woi abon ndju? Nga na d’i! 35 Aduk alona handjaf sum ndazina pet ma mi sut andaga mamba woi abona nga ba, Ma didina mba mi sut Jerusalem mbei abon ndju?
36 Wani suma pet suma a nga ata yi mámina a kak silil, a hulongôm nga zla d’a de tu d’i, kayam amulâ Ezekiyas mi hazi vuna ala azi dum zla d’i. 37 Ata yi máma Eliyakim Hilkiya gorom ma ngol ma yam azì ma amulina ki Sepna ma b’ir mbaktumba hamulîna ki Jowa Asaf gorom ma b’ir zla d’a led’a kä na a haû baru mazina woyo, a hulong gen Ezekiyas, a dum zla d’a ma avun ma ngol ma Asiri-na mi data.
Hizkhiiya bigi malik fi Yahuuza
1 Wa fi l-sana al-taalta hana hukum Huuchaʼ wileed Iila malik mamlakat Israaʼiil, Hizkhiiya wileed Ahaaz bigi malik fi mamlakat Yahuuza. 2 Wa Hizkhiiya indah 25 sana wakit bigi malik wa hakam 29 sana fi Madiinat al-Khudus. Wa ammah usumha Abi bineeyit Zakariiya.
3 Wa Hizkhiiya sawwa al-adiil giddaam Allah misil jiddah Dawuud sawwaah. 4 Hu haddam al-bakaanaat al-aaliyiin wa rama al-hujaar al-khazzoohum le l-ibaada wa kassar al-iidaan al-khazzoohum le ibaadat Achiira. Wa kassar al-daabi hana l-nahaas al-Muusa sanaʼah achaan lahaddi l-wakit daak, Bani Israaʼiil gaaʼidiin yiharrugu bakhuur le l-daabi al-sammooh Nahuuchtaan. 5 Wa Hizkhiiya atwakkal ale Allah Ilaah Bani Israaʼiil. Wa min kulla muluuk mamlakat Yahuuza al-hakamo gablah aw al-hakamo baʼadah, ma fi malik mislah hu. 6 Wa hu mutamassik be Allah wa abadan ma tarraf minnah. Wa hu hafad al-wasaaya al-Allah amar beehum Muusa.
7 Wa Allah kaan maʼaayah wa Hizkhiiya gaaʼid yanjah fi kulla cheyy al-yisawwiih. Wa hu atmarrad didd malik balad Achuur wa aba ma yagood tihit hukmah. 8 Wa Hizkhiiya annasar fi l-Filistiyiin wa chaal arduhum lahaddi hillit Khazza, min hillaal dugaag al-ma ziyaada min beet tawiil hana muraakhaba lahaddi l-mudun al-gawiyiin.
Malik Achuur chaal al-Saamira
9 Wa l-sana al-raabʼe hana hukum Hizkhiiya, di hi al-sana al-saabʼe hana hukum Huuchaʼ wileed Iila malik mamlakat Israaʼiil. Wa fi l-sana di, Chalmanaasar malik balad Achuur ja le madiinat al-Saamira wa haasarha. 10 Wa baʼad muddit talaata sana, hu chaal al-madiina di. Wa da fi l-sana al-saadse hana hukum Hizkhiiya wa l-sana al-taasʼe hana hukum Huuchaʼ malik mamlakat Israaʼiil. 11 Wa malik Achuur wadda naas mamlakat Israaʼiil fi l-khurba fi balad Achuur. Wa hu sakkanaahum fi hillit Halah wa fi khachum bahar Haabur fi mantagat Guzaan wa fi hillaal al-Maadiyiin. 12 Wa da achaan naas mamlakat Israaʼiil ma simʼo kalaam Allah Ilaahhum wa ma karramo al-muʼaahada. Wa ma simʼo kalaamah wa la tabbago awaamirah al-antaahum leehum be waasitat abdah Muusa.
Sanhariib galaʼ manaatig Bani Yahuuza
13 Wa fi sanit 14 hana hukum Hizkhiiya, Sanhariib malik balad Achuur hajam al-mudun al-gawiyiin hana mamlakat Yahuuza wa galaʼaahum. 14 Wa Hizkhiiya malik mamlakat Yahuuza rassal le malik Achuur fi hillit Lakiich wa gaal leyah : «Ana muznib ! Hassaʼ da, kiss minni. Wa kulla cheyy al-tukhuttah foogi da nahmalah.» Wa khalaas, malik Achuur dawwar min Hizkhiiya malik Yahuuza 10 000 kiilo hana fudda wa 1 000 kiilo hana dahab. 15 Wa Hizkhiiya antaah kulla l-fudda al-gaaʼide fi beet Allah wa fi l-makhaazin hana gasir al-malik. 16 Wa fi l-wakit da bas, Hizkhiiya mallat al-dahab min al-biibaan wa iidaanhum hana beet Allah al-mumassahiin be dahab wa antaah le malik Achuur.
Sanhariib yihaddid Madiinat al-Khudus
17 Wa min hillit Lakiich, malik balad Achuur rassal waziirah hana l-difaaʼ wa kabiir al-masaaʼiil wa khaayid al-deech wa maʼaahum deech kabiir le l-malik Hizkhiiya fi Madiinat al-Khudus. Wa wakit wassalo fi Madiinat al-Khudus, gaʼado jamb majra al-birke al-aali fi l-derib al-maachi ale zereʼ al-khassaaliin. 18 Wa humman talabo achaan yihajju le l-malik. Wa laakin Aliyaakhim wileed Hilkhiiya masʼuul fi gasir al-malik marag min al-madiina le yilaagiihum wa macho maʼaayah Chabna al-kaatib wa Yuwaakh wileed Asaaf al-kaatib al-yizakkir al-malik.
19 Wa khaayid al-deech gaal leehum : «Guulu le Hizkhiiya al-kalaam da al-jaayi min al-malik al-kabiir hana balad Achuur : ‹Ween al-amaan al-inta mutawakkil aleyah ? 20 Inta tahsib al-kalaam al-faadi yanti raay wa gudra fi l-harib walla ? Wa hassaʼ da, ale yaatu inta atwakkalt le titmarrad diddi ? 21 Daahu inta atwakkalt ale balad Masir wa hi misil muʼaawana hana ageegaay al-mafjuukha al-tatʼan ayyi naadum al-yirrakkaz foogah. Wa Firʼoon malik Masir hu misil da le kulla l-naas al-yitwakkalo aleyah.›
22 «Wa tuguulu leyi : ‹Ale Allah Ilaahna bas atwakkalna.› Laakin da Hizkhiiya bas al-haddam al-bakaanaat al-aaliyiin wa l-madaabih hana ibaadat Allah ! Wa hu gaal le naas balad Yahuuza wa sukkaan Madiinat al-Khudus : ‹Amchu asjudu giddaam al-madbah al-hini fi Madiinat al-Khudus.›
23 «Wa hassaʼ da, taʼaal astafig maʼa siidi malik balad Achuur. Ana nantiik 2 000 kheel kan talga leehum rakkaabiin. 24 Wa kikkeef inta tagdar tinnasir fi masʼuul waahid sakhayyar min khaddaamiin siidi ? Inta titwakkal ale Masir le talga arabaat harib wa siyaad kheel walla ? 25 Wa hassaʼ be izin Allah, ana gammeet didd al-bakaan da le nidammirah. Aywa ! Allah bas gaal leyi : ‹Gumm didd al-balad di wa dammirha.›»
26 Wa khalaas, Aliyaakhim wileed Hilkhiiya wa Chabna wa Yuwaakh raddo le khaayid al-deech wa gaalo leyah : «Min fadlak, kallim leena aniina khaddaamiinak be l-araamiiye achaan aniina nafhamo al-lukhkha di. Laakin ma tikallim leena be l-ibraaniiye wa la tisammiʼ al-chaʼab al-gaaʼidiin fi raas al-durdur.» 27 Wa khaayid al-deech gaal leehum : «Hal kalaam siidi al-rassalaani da bukhussuku intu wa malikku bas walla ? La ! Al-kalaam da bukhuss kulla l-naas al-gaaʼidiin fi durdur al-madiina. Humman kula misilku yinjabru yaakulu huraarhum wa yacharbo boolhum.»
28 Wa baʼad da, khaayid al-deech gamma be tuulah wa aat be hiss aali be kalaam ibraani wa gaal : «Asmaʼo kalaam al-malik al-kabiir wa hu malik balad Achuur. 29 Daahu al-malik gaal : ‹Khalli Hizkhiiya ma yukhuchchuku achaan hu ma yagdar yinajjiiku minni. 30 Wa khalli Hizkhiiya ma yiwaddiiku lahaddi titwakkalo ale Allah wa yuguul leeku : “Akiid Allah yinajjiina wa l-madiina di kula ma tagaʼ fi iideen malik Achuur !”› 31 Ma tasmaʼo kalaam Hizkhiiya achaan daahu malik Achuur gaal : ‹Sawwu maʼaayi suluh wa sallumu nufuusku leyi. Wa khalaas, ayyi waahid minku yaakul min intaaj inabah wa tiinah wa yachrab min almi biirah. 32 Wa da lahaddi ana nigabbil wa niwaddiiku fi balad misil baladku. Wa l-balad di indaha gameh wa khamar jadiid wa maʼaach wa inab wa zaytuun le l-dihin wa asal wa be misil da, intu tiʼiichu wa ma tumuutu. Ma tasmaʼo kalaam Hizkhiiya al-gaaʼid yukhuchchuku wa yuguul : “Allah yinajjiina.” 33 Hal ilaahaat al-umam gidro najjo buldaanhum min iid malik Achuur walla ? 34 Ween ilaahaat Hamaat wa Arfad ? Wa ween ilaahaat Safarwaayim wa Hiinaʼ wa Awwa ? Hal humman gidro najjo madiinat al-Saamira min iidi walla ? 35 Wa min kulla ilaahaat al-buldaan dool, yaatu al-gidir najja baladah minni ? Wa be da, hal Allah yagdar yinajji Madiinat al-Khudus minni walla ?›»
36 Wa laakin al-chaʼab sakato ma raddo leyah be ayyi kilme achaan al-malik Hizkhiiya amaraahum wa gaal : «Ma turuddu leyah.» 37 Wa khalaas, Aliyaakhim wileed Hilkhiiya masʼuul fi gasir al-malik wa Chabna al-kaatib wa Yuwaakh wileed Asaaf al-kaatib al-yizakkir al-malik, kulluhum jo le Hizkhiiya wa khulgaanhum mucharratiin min al-hizin wa jaabo leyah kalaam khaayid al-deech.
