Adï d’a de Nebukanezar á mbàd’id’a: Agu ma ngolâ
1 Amulâ Nebukanezar mi sun mbaktumba mandjaf suma pet, mi suma ad’u vun ma ded’a tetengâ pet, mi suma a nga kaka yam andagad’ina pet, mi dazi ala:
Ar agi kagagi ki halasa ngola!
2 Tan lan djivid’a á gagi humagi yam ahle suma yoyouna kahle suma atchap suma Alo ma kal teglesâ mi lazi ki sed’ena.
3 Ahle mam suma yoyouna a kal ngola heî!
Sun mam mba atchapa ni sun nda sib’ika!
Mam mba mi tamula gak didin,
leu mam mba ted’a mba d’i dap puo mi!
4 Adjeu d’a an Nebukanezar ni nga kaka tchugot an nga ni le furîd’a kur aziyan ma amulid’a, 5 adïd’a danu. Ti mbud’un mandarâ, an djib’er ngola yam azang mana, vana nde tam mbei iran kur muzuganu, vunadigan ndi pat fek mi. 6 Kayam ndata, an he vuna ala a mbeï ki suma ne suma a nga kaka Babilon-na pet avoron tala a van ad’u adï d’a danda woyo d’a. 7 Ata yima suma mbuta, suma kumana, suma a djop ki suma azuleina ki suma a djop ki tchitchiud’a a mbana, an vazi ad’ud’a yam adï d’a danda, wani azi ndak nga á vandji ad’ut tei d’i. 8 Bugol ndjö, Daniel ma a yum ki simiyê alo mana ala Beltasar ma Muzu’â hAlo ma bei tchod’a ba na nga kuruma, mi mba avoronu. An vum ad’u adï d’a danda, 9 an dum ala: Beltasar ang ma ngolâ hi suma mbutina, an wala Muzu’â hAlo ma bei tchod’a ba na mi nga kurungû. Kayam ndata, zla d’a muduri d’a hlang abod’id’a nga d’i. Kayam ndata, ang van ad’ud’a yam vama nde tam mbei iran kur adï d’a dandina. 10 Vama nde tam mbei iran kur muzugana ba wana:
Ata yima an nga burâ yam azang manina,
an wagu ma fiyak ma geremendena
mi nga tchola yam andagad’a.
11 Agu máma mi ngola, mad’enga mi.
Yam mba akulo teleweta ti do hur alona.
Suma avun dabid’a handagad’ina pet a wumu.
12 Humam mbi d’uf djifâ heî,
mi vut duhû mi.
Nga ni he tena mi suma pet.
Ahle suma abageina a nga kaka ad’u anguzumu,
aluwei suma akulona a nga kaka ata abomu.
Ahle suma arina pet a fe te mazina atamu.
13 Vama nde tam mbei iran kur muzugana ba wana: Ata yima an nga burâ yam azang manina, an we malaika ma ndjola mi tcholï akulo mi tchugï asem kä, 14 mi er ad’um akulo, mi de ki delem mba ngola ala:
Agi kagi agu máma ka woyo,
agi kizagam abom mbeyo,
agi kragagizi humam mbeyo,
agi yagagizi vud’um mbeyo.
Ar ahle suma abageina a ring ngei ad’umu,
ar aluwei suma akulona a pir rei ata abom mi.
15 Wani agi aragi abuwam ki sideyem kä andaga
aduk asu ma abageina.
Agi djinim ki kindjing ma kawei ma wurana
ki ma kawei ma hleuna kä abagei aduk asuna.
Ar mbad’ï d’a akulod’a ti gumu,
ar mi tasuna d’igi ahle suma abageina na.
16 A mba hle djib’era hi sanid’a woi kurumu,
a mba hum djib’era hahle suma abageina kurum
gak bizad’a kid’iziya!
17 Nga hurâ hi malaika suma ndjola ni vun ma hed’a hi suma a tinizi irazi vazina, tala ar suma a nga ki irazi yam andagad’ina a wala Alo ma sä akulo ma kal teglesâ nga mi te yam leud’a hi suma yam andagad’ina pet, nga mi hat mi sama mam hurum minima, nga mi hle yam suma bugolâ akulo mi d’a.
18 Wana nadï d’a dan an amulâ Nebukanezar-ra. Ang Beltasar, ar ang vandji ad’ud’u, kayam suma ne suma kur leu mandina pet a ndak nga á vandji ad’ut tei d’i. Wani ang ndak á vandji ad’ud’u, kayam Muzu’â hAlo ma bei tchod’a ba na mi nga kurungû.
Daniel mi väd’u adï d’a ded’a mamulâ
19 Bugol ndjö, Daniel ma a yum ala Beltasar-râ mi hak hik, djib’erem b’lak ngola. Amulâ mi hulong dum ala: Beltasar, ar ang le mandarâ yam adï d’a danda kad’ut ta ved’a d’i.
Beltasar mi hulong dum ala: Salana, ar adï d’a danga kad’ut ta ved’a ti i ni yam mang suma djangûna, yam mang suma a halang huneîd’ina mi. 20 Ang wagu ma ngol ma ad’eng ma yam mba teleweta ti do hur alona ma suma avun dabid’a handagad’ina pet a wuma. 21 Agu máma humam mbi d’uf djifâ heî, mi vut ngola duhû, mi he tena mi suma pet. Ahle suma abageina a kak ad’u anguzumu, aluwei suma akulona a kak ata abom mi.
22 Amulâ, agu máma ni angû! Ang mbut ngola, ang mbut ad’enga mi. Ngol manga ti i akulo gak ti do hur alona, yam mang nga ted’a ti i gak avun dabid’a handagad’id’a mi.
23 Ang amulâ, ang we malaika ma ndjola mi tcholï akulo mi tchugï asem kä mi dala: Agi kagi agu máma kä woyo, agi kizagam mbeyo, wani agi aram abuwam ki sideyem kä andaga, agi djinim ki kindjing ma kawei ma wurana ki ma kawei ma hleuna kä abagei aduk asuna. Ar mbad’ï d’a akulod’a ti gumu, ar mi tasuna d’igi ahle suma abageina na gak bizad’a kid’iziya.
24 Amulâ, wana nad’u adï ndata. Wana ni nga hur ma Alo ma sä akulo ma kal teglesâ mi ngam kang ang salana amulîna! 25 A mba diging ngei aduk suma, ang mba kak aduk ahle suma abageina. A mba hang asuna á ted’a d’igi amuzleina na. Mbad’ï d’a akulod’a mba d’i gangû. Ang mba kak hina gak bizad’a kid’iziya, gak ang mba wala Alo ma sä akulo ma kal teglesâ nga mi te yam leu d’a yam andagad’id’a pet, nga mi hat mi sama mam hurum minima. 26 Vun ma he mala a aram abuwam ki sideyem kä na, ad’um ba wana: Nala, leu manga mba d’i ar kä gak bur ma ang mba wala ma te yamba mi sä nakulona. 27 Ni kayam ndata ba, amulâ, ar ang ve d’al ma an nga ni dangzina, ang ar tcho manga ki tchila manga woyo, ar ang le sun nda d’ingêra, ang we hohowa suma hohoud’a. Hina wani, dam kak mang nga djivid’a mba d’i i avogovok kla!
Ahle suma adïd’a de kazina a nga le
28 Ahlena pet suma adïd’a de Nebukanezar kazina a nga le. 29 Bugol la biza d’a tud’a ndaka, amulâ nga mi valang tam tita kur aziyam ma amula avo Babilon, 30 mi de ki delem akulo ala: Wana ni Babilon nda ngol la an minit yima kaka hamulîna ki sib’ika had’eng manda yam ngol manda ki subur mandid’a d’uo zu?
31 Ata yima amulâ nga mi de zla ndata tua na, dela ti tcholï akulo, ti dum ala: Amulâ Nebukanezar, ang huma! A hle wa leu manga woi abong da’! 32 A mba diging ngei aduk suma, ang mba kak aduk ahle suma abageina, a mba hang asuna á ted’a d’igi amuzleina na. Ang mba kak hina gak bizad’a kid’iziya, gak ang mba wala Alo ma sä akulo ma kal teglesâ nga mi te yam leu d’a yam andagad’id’a pet, nga mi hat mi sama mam hurum minima.
33 Ata yi máma hina wat ahle suma a dazi yam Nebukanezar-râ a le. A digim mbei aduk suma, mi tasuna d’igi amuzleina na, mbad’ï d’a akulod’a ti gumu, gak tumus sa kamba ti se d’igi hlimi d’a b’aruna na, lilivim mbi se d’igi lilif aluweina na mi.
Suta hi Nebukanezar-ra
34 Nebukanezar mi de kua ala: Bugol biza d’a kid’iziyad’a an hle iran akulo, djib’er manda ti mba. Ata yi máma an le Alo ma sä akulo ma kal teglesâ mersi, an gilemu, an subur mam ma bei matna ba ma nga mi te yamba gak didin ma nga mi te leud’a kur atchogoid’a katchogoid’ina. 35 Suma a nga kaka yam andagad’ina pet mi golozi ni d’igi vama hawana na. Nga mi le kahle suma akulona kahle suma yam andagad’ina d’igi hurum min na. Sama d’elem á le va nga d’i, sama mi ndak á djobom ala: Ang le ni me na ge na nga d’uo mi.
36 Ata yi máma djib’er manda ti mba, ngola hi leu manda ki subur mata ki wile mat ta ngal wiwilika a hulongôndjiya. Man suma de d’alâ ki man suma nglo suma te yamba a halanu, a hulong a tinin yam zlam man nda amula, a han ngola kal la avoka mi. 37 Ki tchetchemba, an Nebukanezar an nga ni gile amul ma akulona, an nga ni hum ngola, an nga ni suburum mi, kayam sun mamba pet ni gagazid’a, lovot mam mba tita pet ni d’ingêr. Ni ma nga mi hulong suma a subur tazina yazi kä na mi.
Al-malik riʼi be l-chadara
1 Wa yoom waahid, al-malik Nabuukhadnasar wajjah kallam le kulla l-naas min al-chuʼuub wa l-umam wa l-lukhkhaat al-gaaʼidiin fi kulla l-ard wa gaal : «Al-salaam aleekum. 2 Ana farhaan nikhabbirku be l-alaamaat wa l-ajaayib al-Allah al-Aali bayyanaahum leyi.
3 Wa alaamaatah kubaar
wa ajaaybah gawiyiin.
Wa mulkah yuduum ila l-abad
wa sultitah tagood min zurriiye le zurriiye.
4 «Ana Nabuukhadnasar aayich tamaam wa murtaah fi gasri. 5 Wa laakin yoom waahid, ana chift hilim al-khawwafaani wa barjalt min al-fikir al-jaani fi raasi wa l-ruʼya al-chiftaha wakit ana naayim fi furaachi. 6 Wa amart yijiibu giddaami kulla l-mustachaariin hana Baabil achaan yifassuru leyi al-maʼana hana l-hilim da. 7 Wa khalaas, kulla l-sahhaariin wa l-chawwaafiin wa l-munajjimiin wa l-khattaatiin jo giddaami. Wa ana hajjeet leehum be l-hilim da wa laakin humman ma gidro yifassuru leyi maʼanaatah. 8 Wa fi l-akhiir, ja giddaami Danyaal al-sammooh Beltachaasar hasab usum ilaahi. Wa hu, ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogah. Wa ana hajjeet leyah be l-hilim wa gult leyah : 9 ‹Ya Beltachaasar kabiir al-sahhaariin, ana naʼarif kadar ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogak wa sirr gaasi leek inta ke ma fiih. Daahu hilmi al-ana hilimt beyah. Antiini tafsiirah.
10 «‹Wa di hi al-ruʼya al-ana chiftaha wakit naayim fi furaachi. Ana chift giddaami chadara tawiile bilheen gaayme fi ust al-ard. 11 Wa l-chadara di kibrat wa addaggagat wa tuulha lihig lahaddi l-sama wa tinchaaf min ayyi bakaan fi l-ard. 12 Wa waragha sameh wa iyaalha katiiriin wa indaha akil le kulla l-makhluugiin. Wa haywaanaat al-kadaade yagoodu fi dullaha wa tuyuur al-sama yaskunu fi furuuʼha wa kulla l-makhluugiin aaychiin minha.
13 «‹Wa wakit ana naayim fi furaachi, ana chift waahid min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin naazil min al-sama. 14 Wa gaal be hiss aali : “Agtaʼo al-chadara di wa kassuru furuuʼha wa mallutu warchaalha wa chattutu iyaalha. Wa khalli al-haywaanaat yiʼarrudu min tihitha wa l-tuyuur kula yiʼarrudu min furuuʼha. 15 Wa laakin khallu dumburha be uruugah yagood fi l-ard fi ust al-gechch wa janzuruuh be jinziir hana hadiid wa nahaas. Wa l-chadara di timassil insaan. Wa khalluuh yinballa be l-karany al-yanzil foogah min al-sama wa yaakul al-gechch maʼa l-haywaanaat. 16 Wa aglah yibadduluuh min agul insaan le agul haywaan wa yagood misil da lahaddi sabʼa sana. 17 Wa l-hukum da, hu kharaar wa amur jaayi min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin achaan kulla l-naas yaʼarfu kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk. Wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah hatta kan miskiin kula.”
18 «‹Wa da l-hilim al-ana al-malik Nabuukhadnasar hilimt beyah. Wa inta Beltachaasar, ooriini al-maʼana hana l-hilim da achaan kulla l-mustachaariin hana mamlakati ma gidro yifassuruuh leyi. Wa laakin inta bas tagdar tifassirah achaan ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogak.›»
Danyaal fassar al-ruʼya
19 Wa Danyaal al-bisammuuh Beltachaasar anbahat le wakit chiyya wa fikrah barjalah. Wa l-malik gaal leyah : «Ya Beltachaasar, khalli al-hilim wa tafsiirah ma yibarjuluuk.» Wa Beltachaasar radda leyah wa gaal : «Ya siidi al-malik, yaareet al-hilim da kan bigi fi udwaanak wa tafsiirah bigi fi khusmaanak ! 20 Al-chadara al-inta chiftaha kabiire wa muddaggige wa tuulha lihig al-sama wa tinchaaf min ayyi bakaan fi l-ard. 21 Wa waragha sameh wa iyaalha katiiriin wa indaha akil le kulla l-makhluugiin. Wa haywaanaat al-kadaade yagoodu tihitha wa tuyuur al-sama yaskunu fi furuuʼha. 22 Wa l-chadara di, hi inta ya l-malik ! Inta kibirt wa bigiit gawi misilha wa azamatak bigat kabiire lahaddi lihgat al-sama wa sultitak lihgat kulla l-ard.
23 «Ya l-malik, battaan inta chift fi ruʼyitak waahid min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin naazil min al-sama wa gaal : ‹Agtaʼo al-chadara di wa dammuruuha. Wa laakin khallu dumburha be uruugah yagood fi l-ard fi ust al-gechch wa janzuruuh be jinziir hana hadiid wa nahaas. Wa khalluuh yinballa be l-karany al-yanzil foogah min al-sama wa yaakul al-gechch maʼa haywaanaat al-kadaade. Wa yagood misil da lahaddi sabʼa sana.›
24 «Wa daahu tafsiir al-ruʼya, ya l-malik. Da hukum Allah al-Aali leek inta, ya siidi al-malik. 25 Yaturduuk min ust al-naas wa tiʼiich maʼa haywaanaat al-kadaade wa taakul gechch misil toor wa tinballa be karany al-yanzil foogak min al-sama. Wa misil da, tagood sabʼa sana lahaddi taʼarif kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah. 26 Wa laakin khallo dumbur al-chadara wa uruugah fi l-ard. Wa da yiwassif kadar mamlakatak tigabbil leek kan inta allamt kadar Allah Rabb al-samaawaat, hu bas siid al-muluk.
27 «Fi chaan da, ya l-malik, min fadlak kan gaasi leek kula, asmaʼ kalaami. Khalli minnak al-zanib wa sawwi al-adaala wa khalli al-khataaya wa arham al-masaakiin. Wa be da, nafsak tukuun murtaaha daayman.»
Al-ruʼya alhaggagat fi l-malik
28 Wa kulla l-kalaam al-fassarah Danyaal baʼadeen bigi fi l-malik Nabuukhadnasar. 29 Wa fi muddit 12 chahar baʼad hu fassar al-hilim, yoom waahid al-malik gaaʼid yuruukh foog fi raas al-gasir hana mamlakat Baabil. 30 Wa gaal : «Di ma Baabil al-kabiire al-ana baneetha achaan tabga aasima le mamlakati walla ? Wa ana baneetha be gudurti wa khuwwiti wa charafi wa majdi.»
31 Wa wakit al-malik Nabuukhadnasar gaaʼid yikallim ke bas, tawwaali hiss min al-sama radda leyah wa gaal : «Ya l-malik Nabuukhadnasar, asmaʼ ! Mulkak marag min iideenak khalaas. 32 Wa yaturduuk min ust al-naas wa tiʼiich maʼa haywaanaat al-kadaade wa taakul gechch misil toor. Wa misil da, tagood sabʼa sana lahaddi inta allamt kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah.»
33 Wa tawwaali, al-hukum tamma fi Nabuukhadnasar. Wa khalaas, taradooh min ust al-naas wa akal gechch misil toor. Wa jismah anballa be l-karany al-nazal min al-sama lahaddi suufah bigi tuwaal misil riich al-tuyuur wa khanaafrah bigo misil khanaafir al-suguura.
Al-malik taab wa chakar Allah
34 Wa Nabuukhadnasar gaal : «Baʼad al-sabʼa siniin al-muhaddadiin, ana rafaʼt uyuuni le l-sama wa agli ja foogi battaan. Wa khalaas, ana chakart Allah al-Aali wa khanneet be usmah wa majjadtah hu Allah al-Hayy al-Daayim.
Hu yamluk daayman wa ila l-abad
wa mulkah gaaʼid min zurriiye le zurriiye.
35 Wa kulla sukkaan al-ard
ma yitimmu cheyy fi giddaamah.
Wa hu yisawwi kulla cheyy al-yidoorah
fi sukkaan al-sama
wa sukkaan al-ard.
Wa ma fi waahid yagdar yamnaʼah
wa la yuguul leyah :
‹Sawweet chunu ?›
36 «Wa wakit agli ja foogi, tawwaali ligiit charaf mulki wa majdi wa khuwwiti. Wa l-masaaʼiil wa l-muwazzafiin hana mamlakati dawwarooni wa ana bigiit malik battaan wa azamati zaadat marra waahid. 37 Hassaʼ da, ana Nabuukhadnasar nikhanni be usmah wa nachkurah wa nimajjid Allah malik al-samaawaat al-kulla amalah sahiih wa kulla duruubah induhum adaala. Wa hu gaadir yizill al-mustakbiriin.»
