Belsazar joŋ fĩi malii ahe
1 Comki goŋ Belsazar ɗii zaluu pel ah ujenere, nyi farel nyi ra, so zwahra bii lee kpuu vin ne ki. 2 Ne cok mo tǝ zwahra, Belsazar faa ka mo woora tahsah ma vãm kaŋnyeeri, ne ma vãm solai, tǝkine tahsah mai daŋ pah ah Nebukanezar mo woo gin ɓǝr yaŋ Masǝŋ yaŋ Jerusalem ge ne ko. Goŋ pepee kal ge ka woo ahe, mor ka ako, ne zaluu pel ahe, ne ŋwǝǝ ah tǝkine mǝǝ byak ah daŋ mo zwahra fan ne ko. 3 Ne pel sǝ, kal ge woora tahsah ahe, so ara daŋ zwahra bii lee kpuu vin ne ko, 4 so yiira masǝŋ ma zyeɓ ne vãm kaŋnyeeri, vãm solai, vãm syẽ, vãm fuu, kpuu, tǝkine ma zyeɓ ne tǝsal ne ko.
5 Ne pel nai sǝ, jol dǝfuu ge, tǝŋ ŋwǝǝ fan wo suu yaŋ ɓǝr yaŋ goŋe, pǝ cok mai wii pitǝrla mo sǝǝ cok ge ɓo gŋ pǝsãhe. Goŋ ne suu ah kwo jol mai mo tǝ ŋwǝǝ fan ne cok ahe. 6 Zahpel goŋ fer cam sǝ, zahzyil nǝǝ ko, suu kal ne coo ko, zahciŋɓal ah tǝŋ in ki. 7 So goŋ ɓyaŋ ɓǝ faa, mo gera ne za ẽe ciŋ, za kǝndaŋne, ne za ma fee ɓǝ ŋwǝǝmǝŋgai. Ne cok mo danra ge wo goŋ ɓǝr yaŋ, goŋ faa nyi ra: Koo zune mo gak kee fan ŋwǝǝ mai tǝkine kee mor ɓǝ ah nyi me ɓe, me ga ɓoo mbǝro syẽ ma na ma ɓe nyi ko, me ga saa fãi vãm kaŋnyeeri ga nyi sol ta, ako ga yea patǝ sai ne swah pǝ goŋ ɓe. 8 Za fatan goŋ daŋ gera pel ahe, amma koo dǝɓ vaŋno kǝsyil ɓǝǝ ma gak kee fan ŋwǝǝ ah tǝkine kee mor ɓǝ ah nyi ko kǝka. 9 Goŋ Belsazar swaa ɓǝ pǝlli, zahpel ah so fer cam pǝ'manne. Zaluu pel ah tǝra ru so joŋ ɗǝne laŋ ya.
10 Mah goŋ laa fan joŋ goŋ mo tǝ joŋra ne zaluu pel ahe, dan kal ge wo ɓǝǝ ɓǝr yaŋ pǝ cok ren farelle, so faa: Masǝŋ mo soɓ tǝtǝl goŋe! Goŋ mo gaɓ suu ɓo ne foo ɓǝ ka, mo soɓ zahpel ɓo fer cam ka ta. 11 Dǝɓ ki no pǝ sǝr goŋ ɓo, tǝ'yak masǝŋ matǝdaŋdaŋ ah ra no pǝzyil ahe. Ne cok pa ɓo mo yea kaa goŋ ɓo, lwaara yella, ne tǝtǝlli, tǝkine fatan tǝgbana mǝ masǝŋ ki ra wol ahe. So pa ɓo goŋ Nebukanezar ɓaŋ ko kan dǝɓlii ne ko tǝ za syiŋrĩ, za ẽe ciŋ, za kǝndaŋne, ne za ma fee ɓǝ ŋwǝǝmǝŋgai daŋ. 12 A ne yella, ne tǝtǝl ne fatan ma gak kee zah lomme, tǝ ɓǝ maɗǝk tǝ ɓoroo ah ɓo, a gak kee mor ɓǝ ma tǝsyeɓ ahe. Mor ahe, mo pepee ge ɗii dǝɓ ma ɗii ne Daniel, mai goŋ mo fer ɗii ɓo ne Beltesazar. A ga kee mor ɓǝ ŋwǝǝ ah daŋ nyi mo.
Daniel kee mor ɓǝ ŋwǝǝ ahe
13 So zaŋra Daniel ge pel goŋ ne ko. Goŋ faa nyi ko: Amo ko ye Daniel mai mo kǝsyil Yahuduen mai pa ɓe mo woo ra gin sǝr Yuda ge ne ko ne? 14 Me laa ɓǝ ɓo ɓe, faara aa ɓe tǝ'yak masǝŋ maki ah ra no pǝzyil ɓo, me so laa laŋ mo ne yella, ne tǝtǝl tǝkine fatanne. 15 Me faa mo ɗiira za fatan ne za ẽe ciŋ ge pel ɓe ne ko, ka mo keera fan ŋwǝǝ mai tǝkine kee mor ɓǝ ah nyi me, amma gak keera mor ɓǝ ah ya. Ame laa mo gak tan mor ɓǝ maɗǝk ahe, mo kee mor ɓǝ mai mo muŋ ɓo syeɓɓe. 16 Zǝzǝ̃ǝko, mo gak kee fan ŋwǝǝ mai tǝkine kee mor ɓǝ ah nyi me ɓe, me ga ɓoo mbǝro masyẽ ah na ma ɓe nyi mo, me ga saa fãi vãm kaŋnyeeri gai mo sol ta, mo ga yea patǝ sai ne swah pǝ goŋ ɓe.
17 Daniel zyii zah goŋ faa: Goŋe, mo kaa ne fan nyi ɓo, mo 'yah ɓe, mo nyi nyi dǝɓ ki o. Amma me ga kee fan mai mo ŋwǝǝ ɓo tǝkine mor ɓǝ ah daŋ nyi goŋe. 18 Masǝŋ mayǝk joŋ pa ɓo Nebukanezar ciŋ goŋ malii ahe, nyi yǝk ne swah daŋ nyi. 19 A pǝyǝkki, za sǝr daŋ, zahban camcam, za ma faara zah camcam daŋ, a ɗuura gal ah ne coo pel ah coo. Mo 'yahko ka in dǝɓ pǝ wul ɓe, a inni. Mo 'yahko ka soɓ dǝɓ ne cee ɓe, a soɓɓe. Mo 'yahko ka yii dǝɓ wala tǝr dǝɓ ɓe, a gakke. 20 Amma ne cok mo tǝŋko yii suu ahe, zahzyil ah joŋ pǝyakke, mor ah Masǝŋ nĩi ko gin tǝ fakal goŋ ah ge lalle, yǝk ah wǝǝ gin tǝtǝl ahe. 21 Nĩira ko kǝsyil dǝfuu ge lalle, ɓǝ foo ah so ge tǝgbana mǝ nǝǝ cokki, kaa kǝsyil korro cokki, re wom tǝgbana dǝǝ, a swan lal gakgak nooko, mahm nǝn tǝtǝl ahe. Amma fahfal ah so tǝ, Masǝŋ mayǝk ye lwaa goŋ sǝr daŋ ɓo, a gak nyi goŋ nyi dǝɓ mai mo 'yah ko ɓo.
22 Amma amo Belsazar, mo ye wel ahe, mo tǝ ɓǝ marai belbelle, mo so wonsuu ɓo ya. 23 Amo joŋ ɓǝɓe' wo Dǝɓlii ma coksǝŋ, mo woo tahsah ɓǝr yaŋ ahe. Amo, ne zaluu pel ɓo, ne ŋwǝǝ ɓo tǝkine mǝǝ byak ɓo, we zwah bii lee kpuu vin ne ko, we so yii masǝŋ ma joŋ ne vãm kaŋnyeeri, vãm solai, vãm syẽ, vãm fuu, kpuu, tǝkine tǝsal ne ko - masǝŋ mai mo ka kwanra cok wala laa sok ya, mo tǝra fan ki ya ta. Amma Masǝŋ mai tǝ'yak ɓo mo jol ahe, ne fahlii ɓǝ ɓo daŋ, mo zyii ka yii ko ya. 24 Mor ah Masǝŋ pee jol mai ge ka ŋwǝǝ ɓǝ ahe.
25 Ɓǝ ŋwǝǝ ah a naiko: Kee ɓe, kee ɓe, lii ɓe, woŋ ɓe. 26 Mor ɓǝ ah a naiko: Kee ɓe, 'yah cuu: Masǝŋ kee zah'nan goŋ ɓo ɓe, zah'nan ah vǝr ɓe ta. 27 Lii ɓe, 'yah cuu: Liira mo tǝ kilo ɓe, lwaara yǝk ɓo ka pǝlli ya. 28 Woŋ ɓe, 'yah cuu: Woŋra goŋ ɓo kǝsyil Medien ne Persien ɓe.
29 Ne pel gwari sǝ, goŋ Belsazar faa nyi za yeɓ ah ra, mo ɓoora mbǝro syẽ nyi Daniel, mo saara fãi vãm kaŋnyeeri ge nyi sol ta, so joŋ ko na patǝ sai za ne swah pǝ goŋ ahe. 30 Ne suŋ moo sǝ ta, ira Belsazar goŋ sǝr Babilon pǝ wulli. 31 Darius Mediyo kaa goŋ pǝ cok ahe, ka Darius joŋ syii ɓo jemma yea tǝtǝl gwa.
Muru-gad lə Belsasar
1 Mbai Belsasar ɓar dəwje ləa gə́ boo-boo d’as tɔl-dɔg (1.000) loo muru-gad’g ləa ndá yeḛ ai mán-nduú gə́ mḭ kəm dee’g. 2 Belsasar lé loo gə́ yeḛ naa mán-nduú gə́ mḭ lé bəl oo mba̰ ndá yeḛ ar dee ree gə baije gə́ ra gə larlɔr gə larnda gə́ bɔbeeje Nebukadnesar odo mee kəi-Ala gə́ boo gə́ to Jerusalem ree ne gə mba kar mbai gə dəwje ləa gə́ boo-boo gə denéje ləa gə gamla-denéje ləa lé d’ai ne né. 3 Togə́bè ɓa deḛ ree gə baije gə́ ra gə larlɔr gə́ deḛ d’odo mee kəi-Ala gə́ boo gə́ to Jerusalem lé ree ne, tɔɓəi mbai gə dəwje ləa gə́ boo-boo gə denéje ləa gə gamla-denéje ləa d’ai ne né tɔ. 4 Deḛ d’ai mán-nduú gə́ mḭ ləm, deḛ pidi ne magəje gə́ ra dee gə larlɔr gə larnda gə larkas gə larndul gə kag gə mbal ləm tɔ.
5 Mee kàree’g neelé ŋgan ji dəw teḛ kəm dee’g ndaŋg ta dɔ pɔrɔ gə́ ra kaar kəi-mbai’g no̰ kag pərndɔ’g. Mbai lé oo dɔ tel ji dəw gə́ aw ndaŋg ne ta lé. 6 Yen ŋga mbai lé kəmee tel to ɓəd ləm, takə̰jije ləa ar mée tila ŋgaḭla-ŋgaḭla ləm tɔ. Bəgərəje tɔr ar kəjeje d’unda bala pad-pad. 7 Mbai lé ɔr ndia tar gə no̰ wəl mba kar dee d’ar njétən kéréméje ləm, gə Kaldeje ləma, gə njénékooje ləm tɔ lé ree rəa’g. Tɔɓəi mbai lé un ta ula njékəmkàrje gə́ Babilɔn pana: Nana ɓa gə́ a tura ta gə́ ndaŋg ləm, a kɔr gelee kam ləm tɔ ndá d’a kula kubu gə́ ndul piro-piro rəa’g ləm, d’a kila yeŋgəre gə́ ra gə larlɔr gwɔbee’g ləma, yeḛ a kiŋga loo-siée gə́ njekɔm’g munda loo-ko̰ɓee’g ləm tɔ.
8 Deḛ lai gə́ to njékəmkàrje lə mbai lé d’andə kəi nɛ d’askəm tura ta gə́ ndaŋg əsé kɔr gelee kar mbai lé el. 9 Yen ŋga mbai Belsasar lé ɓəl undá badə gaŋgee ləm, kəmee tel to ɓəd ləma, dəwje ləa gə́ boo-boo kara ndil dee teḛ ar dee d’aar dḭdiri-dḭdiri ləm tɔ.
Daniel riba dɔ gin ta gə́ ndaŋg kaar kəi’g lé
10 Dené lə mbai lé loo gə́ yeḛ oo taje gə́ mbai gə dəwje ləa gə́ boo-boo pa lé ndá yeḛ andə mee kəi-muru-gad’g un ta pa pana: Ǝi mbai, maji kari si gə ləbi-ləbi gə nɔḭ ya! Maji kar takə̰jije ləi d’ar məəi tila ŋgaḭla-ŋgaḭla el ləm, ar kəmi tel to ne ɓəd el ləm tɔ! 11 Dəw kára gə́ ndil magəje gə́ to gə kəmee to mée’g lé si mee ɓeeko̰’g ləi. Mee ndəa’g lə bɔbije lé d’iŋga ta gə́ àr gə gosonégər rəa’g ləm, gə kəmkàr gə́ wa bua kəmkàr lə magəje ləm tɔ. Togə́bè ɓa mbai Nebukadnesar gə́ to bɔbije lé unee undá gə́ mbai dɔ njéra némɔrije ləm, gə njétən kéréméje ləm, gə dɔ Kaldeje ləma, gə dɔ njénékooje ləm tɔ. 12 Mbata debee nee gə́ ria lə Daniel lé ɓa mbai unda ria lə Belsasar ndá d’iŋga takə̰ji kəmkàr gə́ doŋgɔ ləm, gə gosɔkəmkàr ləm, gə gosonégər ləm, gə goso riba dɔ ni ləm, gə goso riba dɔ ndá taje ləma, gə goso riba dɔ taje gə́ kədərə gə́ to loo-kiya’g ləm tɔ lé rəa’g. Bèe ndá maji kar dee ɓar Daniel ɓa yeḛ a kɔr gel né neelé kari ya.
13 Yen ŋga d’ar Daniel ree no̰ mbai’g lé. Mbai lé un ta dəji Daniel pana: See i lé ɓa to Daniel mbuna deḛ gə́ d’wa dee Juda ɓa bɔm gə́ to mbai lé ar dee d’ḭ səi ɓee gə́ Juda ree səi lé wa. 14 M’oo ta gə́ wɔji dɔi to gə́ ndil magəje to məəi’g ləm, d’iŋga ta gə́ àr ləm, gə gosonégər ləma, gə kəmkàr gə́ al dɔ loo sula ləm tɔ rɔi’g. 15 Ɓasínè-ɓasínè ya ɓəi deḛ ree gə njégosonégərje gə njétən kéréméje rɔm’g mba kar dee tura ta nee gə́ ndaŋg lé ləm, gə kɔr ginee kam ləm tɔ nɛ deḛ d’askəm kɔr gin rɔtaje lé el. 16 Ma m’oo ta ləi to gə́ i askəm kɔr gin taje ləm, gə riba dɔ taje gə́ kədərə gə́ to loo-kiya’g ləm tɔ. Ɓasinè ɓó lé i askəm tura ta nee gə́ ndaŋg ləm, gə kɔr ginee ləm tɔ ndá d’a kula kubu gə́ ndul piro-piro rɔi’g ləm, d’a kila yeŋgəre gə́ ra gə larlɔr gwɔbi’g ləma, i a kiŋga loo-sii gə́ njekɔm’g munda loo-ko̰ɓee’g ləm tɔ.
17 Yen ŋga Daniel ula mbai lé ta kəmee’g təsərə pana: Maji kari ŋgəm nékarje ləi rɔi’g ləm, nénojije ləi kara maji kari ar dəw gə́ raŋg ləm tɔ. Nɛ ma ndá m’a tura ta nee gə́ ndaŋg kar mbai oo ya ləm, m’a kɔr ginee karee ya ləm tɔ. 18 Ǝi mbai, Ala gə́ Njekurdɔloo’g ar bɔbije gə́ Nebukadnesar ɓeeko̰ gə́ tad rəg-rəg ləm, aree to dəw gə́ boo ləm, ula rɔnduba dəa’g ləma, ar boo-rondubaje taa rəa pəl-pəl ləm tɔ lé. 19 To gə́ yeḛ aree to dəw gə́ boo lé ɓa koso-dəwje lai ləm, gə ginkoji dəwje gə raŋg ləma, gə dəwje gə́ takɔji dee to gə ria-ria ləm tɔ lé deḛ ɓəlee d’unda ne bala tigi-tigi nea̰’g ya. Deḛ gə́ mbai ndigi kar dee d’wəi ndá yeḛ ar dee d’wəi ya ləm, deḛ gə́ yeḛ ndigi kar dee d’isi kəmba kara yeḛ ya̰ loo ar dee d’isi kəmba ya ləm tɔ. Deḛ gə́ yeḛ ndigi kunda dee daŋdɔ lé yeḛ unda dee daŋdɔ ləm, deḛ gə́ yeḛ ndigi kunda dee naŋg kara yeḛ unda dee naŋg ya ləm tɔ. 20 Nɛ loo gə́ yeḛ unda dəa tar ra ne dɔkədərə beelé ne dɔ néreaje’g ndá d’unee dɔ kalimbai’g ləa d’undá naŋg ləm, d’ɔr rɔnduba dəa’g ləm tɔ. 21 Deḛ d’ɔsee mbuna dəwje’g tubá ləm, mée tel to asəna gə ka̰ daje bèe ləma, loo-siée to mbuna mulayḛ̀je-je gə́ wala ləm tɔ. Deḛ d’aree sɔ mu to gə́ bɔ maŋgje ləm, mán tàl tən rəa’g ləm tɔ saar ar kəmee inja aree oo to gə́ Ala gə́ Njekurdɔloo lé ɓa to njeko̰ɓee dɔ ɓeeko̰je’g lə dəwje lai ləm, dəw gə́ yeḛ wɔjee mée’g ɓa yeḛ aree o̰ ɓee ləm tɔ. 22 I Belsasar gə́ to ŋgonee lé i gər néje neelé lai ya nɛ i ula dɔi el. 23 I ḭ gə mbai dɔ dara ɔsee rəw. Baije gə́ to mee kəi’g ləa lé deḛ d’odo ree ne nɔḭ’g ndá seḭ aije ne mán-nduú gə́ mḭ, i seḭ gə dəwje ləi gə́ boo-boo gə denéje ləi gə gamla-denéje ləi tɔ. I pidi ne magəje gə́ ra dee gə larnda gə larlɔr gə larkas gə larndul gə kag gə mbal tɔ. Magəje neelé d’oo né gə kəm dee el ləm, d’oo ta gə mbi dee el ləma, deḛ gər né kára kara el ləm tɔ ndá Ala gə́ kəmə ləi gə rəw-kabije lai to jia’g lé i ula rɔnduba dəa’g el. 24 Gelee gə́ nee ɓa yeḛ ula ŋgan ji dəw lé aree ndaŋg ta neelé. 25 Aa oo, ta gə́ ndaŋg lé ɓa nee: MENE, MENE, TEKEL, PARSIN. 26 Aa oo, gel rɔtaje lé ɓa nee: MENE: Ala tura ləb ko̰ɓee ləi ndá unda ŋgaŋgee ŋga. 27 TEKEL: Yeḛ wɔji kwɔi ləi dɔ nékwɔji kwɔi lə né’g ndá oo to gə́ i wɔilɔ pélé-pélé. 28 PARSIN: D’a kunda kəm ɓeeko̰ ləi dana kai kar Medəje gə Persəje.
29 Léegəneeya Belsasar un ndia ar dee d’ula kubu gə́ ndul piro-piro rɔ Daniel’g ləm, ar dee d’ila yeŋgəre gə́ ra gə larlɔr gwɔbee’g ləma, ar dee d’ila mber ta gə́ wɔji dəa to gə́ loo-siée a to loo-si gə́ njekɔm’g munda loo ko̰ɓee’g lé ləm tɔ .
30 Mee til’g neelé nja deḛ tɔl Belsasar, mbai lə Kaldeje lé tɔ.
